Juliusz Krzyżewski

(1915 — 1944)

Było wielu poetów-rycerzy dziś niestety prawie zapomnianych. Trudno przywołać ich wszystkich, a więc przyjmujemy założenie, że każdy z bohaterów wystawy odsyła do stojących za nim cieni, które także apelują o naszą pamięć. Jednym z tych, których drogę życia i twórczości przywołujemy, jest Juliusz Krzyżewski ps.  Prus, urodzony w Łomży 28 stycznia 1915 roku. Dziecko rodzącej się Niepodległej, w walce o którą jego ojciec, chorąży  8. Pułku Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego, oddał życie 17 maja 1919 r. w czasie walk pod Ołyką. Juliusz, wychowywany przez matkę, uczył się w korpusie kadetów, w konwikcie pijarskim w Krakowie. Maturę złożył w III Gimnazjum Miejskim w Warszawie (1936). Debiutował w „Kuźni Młodych” w kwietniu 1935 roku. Drukował też w „Skamandrze”, „Jutrze Pracy”, „Kurierze Literacko-Naukowym”. Pracował w Polskim Radiu jako inspektor audycji, a w czasie okupacji w fabryce butów Bata w Chełmku. Był tym radiowcem, któremu 1 września 1939 r. powierzono odczytanie orędzia prezydenta Ignacego Mościckiego do narodu. Od 1944 r. działał w konspiracji. W czasie Powstania Warszawskiego, jako zastępca dowódcy plutonu, walczył na Woli, potem na ulicy Stawki i na placu Teatralnym. Zginął 26 sierpnia 1944 r., trafiony w czoło przez snajpera. Wybór jego wierszy – Poezje w opracowaniu Piotra Mitznera, ze wstępem Jarosława Iwaszkiewicza – ukazał się w 1978 roku. Pisał o pokoleniu Polski Walczącej: „My będziemy świadectwem / my aniołowie boleści”.